

Projekt współfinansowany ze środków budżetu Województwa Mazowieckiego.

Projekt badawczy MAZOWIECKI PRZEMYSŁ ZABAWKARSKI XX WIEKU - INTERAKTYWNA MAPA WYSTAWA ONLINE, ma na celu dotarcie do materiałów źródłowych, opracowanie i omówienie historii produkcji zabawek w Polsce XX w., na terenie województwa mazowieckiego.
Istnieje przekonanie, powielane nawet w publikacjach specjalistycznych, iż polski przemysł zabawkarski XX w. kwitł głównie w okręgu częstochowskim. Tymczasem, podczas wielu lat badań historii polskiego zabawkarstwa przez nasze Muzeum, stopniowo dochodziliśmy do zaskakującego wniosku. Otóż, bogactwo asortymentu, ilość oraz różnorodność wytwórni produkujących zabawki na Mazowszu, szczególnie w Warszawie i jej okolicach, są tak imponujące, iż w naszym przekonaniu stawiają okręg warszawski zdecydowanie na pierwszym miejscu, detronizując okręg częstochowski.
Uznaliśmy również, iż warto uporządkować dotychczasową wiedzę, a także dotrzeć do dokumentów archiwalnych i osób, które ze względu na np. dawne zatrudnienie, orientują się w tym temacie. Naszym celem jest podjęcie próby opowiedzenia szerzej o mazowieckim przemyśle zabawkarskim XX w., gdyż ilość działających tu zakładów, spółdzielni i firm rzemieślniczych była ogromna, a jak dotąd nie podjęto nawet próby całościowego opracowania tego zagadnienia, co nie dziwi, gdyż zachowały się jedynie szczątkowe materiały źródłowe. Najczęściej, nawet po dużych firmach działających kilkadziesiąt lat, pozostały tylko pojedyncze dokumenty czy skąpe materiały prasowe. Toteż praca nad odtwarzaniem ich historii, choć fascynująca, jest bardzo trudna – wymagająca cierpliwości, wytrwałości i iście detektywistycznego zacięcia, aby łączyć ze sobą strzępki faktów i lakonicznych wypowiedzi.
Do wielu różnego typu źródeł oraz dawnych pracowników zakładów zabawkarskich dotarliśmy często jako pierwsi, dzięki życzliwości wielu osób i instytucji, wywołując niejednokrotnie wzruszenie i radość, iż kogoś jeszcze ta tematyka interesuje. Dzięki ogromnej determinacji - mojej i pracowników - zaangażowanych w pracę przy tym projekcie, udało się połączyć różne wątki i informacje, a tym samym odtworzyć historię 20 zakładów i spółdzielni działających na terenie obecnego województwa mazowieckiego.
O wielu innych wytwórniach wiemy już dziś stosunkowo dużo, ale nadal liczne zakłady produkujące zabawki pozostają białymi plamami w historii - mamy często tylko strzępki wiedzy o tym, że istniały - gdzieś zachował się wpis patentowy, gdzieś metka z adresem, to znów zamówienie z wyszczególnieniem produkowanego asortymentu.
Projekt jest więc nadal otwarty, a my wciąż poszukujemy zabawek, a także wszelkich informacji o dawnym mazowieckim przemyśle zabawkarskim. Prosimy o kontakt osoby, które mają jakiekolwiek informacje, wycinki prasowe, wspomnienia, zdjęcia, pamiątki z tych wytwórni. Może dysponują Państwo jakimś unikatem lub informacjami, pozwalającymi zachować pamięć o zakładach, po których dziś nie został nawet ślad - a w miejscu gdzie funkcjonowały, od dawna stoją już nowe budynki.
Zapraszamy do kontaktu i wspólnego tworzenia Interaktywnej Mapy-Wystawy MAZOWIECKI PRZEMYSŁ ZABAWKARSKI XX WIEKU. Nie pozwólmy, by wiedza o naszym lokalnym dziedzictwie kulturowym i społecznym przepadła bezpowrotnie.
Aneta Popiel-Machnicka
dyrektor Muzeum Domków Lalek, Gier i Zabawek
Projekt współfinansowany ze środków budżetu Województwa Mazowieckiego.
Przedruk we fragmentach lub całości bez zgody Fundacji Belle Epoque jest wzbroniony.
MAZOWIECKI PRZEMYSŁ ZABAWKARSKI XX WIEKU
INTERAKTYWNA MAPA WYSTAWA ONLINE
Koncepcja i projekt cyklu: Aneta Popiel-Machnicka
Opracowanie merytoryczne: Alicja Sztylko, Aneta Popiel-Machnicka
Współpraca organizacyjna: Róża Popiel-Machnicka, Weronika Goworowska-Oleś
podziękowania dla osób i instytucji:
Wojciech Gudaczewski, Mariusz Kmita, Bogumiła Kędziorek, Marzena Świątek, Leszek Celej, Paweł Pasternak, Katarzyna Dmowska, Rodzina Woźnickich, Wiesław Gruca, Marek Majewski, Jarosław Szczypiór, Izabela Gass, Renata Miechowicz, Marzena Świątek, Katarzyna Dmowska, Katarzyna Osiecka, Joanna Aderek-Wiśniewska, Aneta Cybulska, Tomasz Dróżka, Marek Rudka, Aneta Cybulska i inni.
Centrum Kultury Turystyki i Promocji Ziemi Łowickiej, Galeria Browarna w Łowiczu, Urząd Miasta i Gminy Białobrzegi, Białobrzeskie Centrum Kultury Białe Brzegi, Białobrzeska Gazeta. Społeczny Miesięcznik Informacyjno Kulturalny, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Urząd Dzielnicy Wawer, Wawerskie Centrum Kultury, Kurier Wawerski, Czytelnia Regionalna Miejska Biblioteka Publiczna w Siedlcach, Spółdzielnia Rzemieślnicza Otwock, Urząd Patentowy RP, Muzeum Regionalne w Siedlcach, Archiwum Państwowe w Warszawie – Oddział w Otwocku, Grupa FB - Białobrzegi i okolice, Grupa FB - Inicjatywa Białobrzegi, Grupa FB - Łaskarzew na starej fotografii i inni.
Partnerzy medialni projektu:
Polskie Radio Dzieciom I Polskie Radio RDC

WARSZAWA
W XX w. w samej Warszawie działało kilkadziesiąt wytwórni produkujących zabawki. Dla uproszczenia, w dziale WARSZAWA, przedstawiamy firmy funkcjonujące na dawnym obszarze administracyjnym stolicy, niemające w adresach nazw dzisiejszych granicznych dzielnic miasta, takich jak: Wawer, Ursus, Rembertów.

JÓZEFÓW
Spółdzielnia Rzemieślnicza
MARBELLA

MIŃSK MAZ.
Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

KOZIENICE
Kozienickie Zakłady Drzewne
Spółdzielnia Pracy

URSUS
Spółdzielnia Rzemieślnicza
URSUS

LEGIONOWO
Spółdzielnia
Rzemieślnicza
w Legionowie

PYRY
Pracownia Zabawek, Kazimierz i Ireneusz Sznage

GRÓJEC
Grójeckie Zakłady Przemysłu
Terenowego

WAWER
Pracownia
Galanterii Gumowej E.Ender
i K.Brzozowski

GARWOLIN
Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

JATNE
Przetwórstwo z Tworzyw Sztucznych ZABAWKARSTWO
Stanisław Kozierewicz

ŁOMIANKI
Zakład Doświadczalny Biura Studiów i Projektów Przemysłu Zabawkarskiego

PRUSZKÓW
Zakład
Tworzyw Sztucznych PLASTYK

REMBERTÓW
Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

RADOM
Wytwórnia
Zabawek
EMDE

SULEJÓWEK
Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

JEZIORNA
Spółdzielnia
Inwalidów
im. H.Rutkowskiego

ŁOMIANKI
Warszawskie Zakłady Przemysłu Zabawkarskiego
w Łomiankach

PRUSZKÓW
Rzemieślnicza Spółdzielnia Wielobranżowa
DOMET

MIŃSK MAZ.
Fabryka Wyrobów Rzeźbiarsko-Tokarskich DRZEWODAR

RADOM
Chemiczna
Spółdzielnia Pracy
ŚWIT

SULEJÓWEK
Spółdzielnia
Pracy
PINOKIO

PIASECZNO
Spółdzielnia Rzemieślnicza
w Piasecznie

MILANÓWEK
Spółdzielnia Rzemieślnicza MILANÓWEK