top of page
MPZXXw_mapa.jpg
MPZXXw_logo.jpg
MUZEUM DOMKOW 2021logo_m.jpg

Projekt współfinansowany ze środków budżetu Województwa Mazowieckiego.

 

logo mazowsze samo.jpg

 

Projekt badawczy  MAZOWIECKI PRZEMYSŁ ZABAWKARSKI XX WIEKU - INTERAKTYWNA MAPA WYSTAWA ONLINE, ma na celu dotarcie do materiałów źródłowych, opracowanie i omówienie historii produkcji zabawek w Polsce XX w., na terenie województwa mazowieckiego. 

 

Istnieje przekonanie, powielane nawet w publikacjach specjalistycznych, iż polski przemysł zabawkarski XX w. kwitł głównie w okręgu częstochowskim. Tymczasem, podczas wielu lat badań historii polskiego zabawkarstwa przez nasze Muzeum, stopniowo dochodziliśmy do zaskakującego wniosku. Otóż, bogactwo asortymentu, ilość oraz różnorodność wytwórni produkujących zabawki na Mazowszu, szczególnie w Warszawie i jej okolicach, są tak imponujące, iż w naszym przekonaniu stawiają okręg warszawski zdecydowanie na pierwszym miejscu, detronizując okręg częstochowski.

 

Uznaliśmy również, iż warto uporządkować dotychczasową wiedzę, a także dotrzeć do dokumentów archiwalnych i osób, które ze względu na np. dawne zatrudnienie, orientują się w tym temacie. Naszym celem jest  podjęcie próby opowiedzenia szerzej o mazowieckim przemyśle zabawkarskim XX w., gdyż ilość działających tu zakładów, spółdzielni i firm rzemieślniczych była ogromna, a jak dotąd nie podjęto nawet próby całościowego opracowania tego zagadnienia, co nie dziwi, gdyż zachowały się jedynie szczątkowe materiały źródłowe. Najczęściej, nawet po dużych firmach działających kilkadziesiąt lat, pozostały tylko pojedyncze dokumenty czy skąpe materiały prasowe. Toteż praca nad odtwarzaniem ich historii, choć fascynująca, jest bardzo trudna – wymagająca cierpliwości, wytrwałości i iście detektywistycznego zacięcia, aby łączyć ze sobą strzępki faktów i lakonicznych wypowiedzi.

Do wielu różnego typu źródeł oraz dawnych pracowników zakładów zabawkarskich dotarliśmy często jako pierwsi, dzięki życzliwości wielu osób i instytucji,  wywołując niejednokrotnie wzruszenie i radość, iż kogoś jeszcze ta tematyka interesuje. Dzięki ogromnej determinacji - mojej i pracowników - zaangażowanych w pracę przy tym projekcie, udało się połączyć różne wątki i informacje, a tym samym odtworzyć historię 20 zakładów i spółdzielni działających na terenie obecnego województwa mazowieckiego.

O wielu innych wytwórniach wiemy już dziś stosunkowo dużo, ale nadal liczne zakłady produkujące zabawki pozostają białymi plamami w historii - mamy często tylko strzępki wiedzy o tym, że istniały - gdzieś zachował się wpis patentowy, gdzieś metka z adresem, to znów zamówienie z wyszczególnieniem produkowanego asortymentu.

Projekt jest więc nadal otwarty, a my wciąż poszukujemy zabawek, a także wszelkich informacji o dawnym mazowieckim przemyśle zabawkarskim. Prosimy o kontakt osoby, które mają jakiekolwiek informacje, wycinki prasowe, wspomnienia, zdjęcia, pamiątki z tych wytwórni. Może dysponują Państwo jakimś unikatem lub informacjami, pozwalającymi zachować pamięć o zakładach, po których dziś nie został nawet ślad - a w miejscu gdzie funkcjonowały, od dawna stoją już nowe budynki.

 

Zapraszamy do kontaktu i wspólnego tworzenia Interaktywnej Mapy-Wystawy MAZOWIECKI PRZEMYSŁ ZABAWKARSKI XX WIEKU. Nie pozwólmy, by wiedza o naszym lokalnym dziedzictwie kulturowym i społecznym przepadła bezpowrotnie.

Aneta Popiel-Machnicka

dyrektor Muzeum Domków Lalek, Gier i Zabawek

Projekt współfinansowany ze środków budżetu Województwa Mazowieckiego.

Przedruk we fragmentach lub całości bez zgody Fundacji Belle Epoque jest wzbroniony.


 

MAZOWIECKI PRZEMYSŁ ZABAWKARSKI XX WIEKU

INTERAKTYWNA MAPA WYSTAWA ONLINE

Koncepcja i projekt cyklu:  Aneta Popiel-Machnicka

Opracowanie merytoryczne:  Alicja Sztylko, Aneta Popiel-Machnicka
Współpraca organizacyjna:  Róża Popiel-Machnicka, Weronika Goworowska-Oleś


podziękowania dla osób i instytucji:

Wojciech Gudaczewski, Mariusz Kmita, Bogumiła Kędziorek, Marzena Świątek, Leszek Celej, Paweł Pasternak, Katarzyna Dmowska, Rodzina Woźnickich, Wiesław Gruca, Marek Majewski, Jarosław Szczypiór, Izabela Gass, Renata Miechowicz, Marzena Świątek, Katarzyna Dmowska, Katarzyna Osiecka, Joanna Aderek-Wiśniewska, Aneta Cybulska, Tomasz Dróżka, Marek Rudka, Aneta Cybulska i inni.

 

Centrum Kultury Turystyki i Promocji Ziemi Łowickiej, Galeria Browarna w Łowiczu, Urząd Miasta i Gminy Białobrzegi, Białobrzeskie Centrum Kultury Białe Brzegi, Białobrzeska Gazeta. Społeczny Miesięcznik Informacyjno Kulturalny, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Urząd Dzielnicy Wawer, Wawerskie Centrum Kultury, Kurier Wawerski, Czytelnia Regionalna Miejska Biblioteka Publiczna w Siedlcach, Spółdzielnia Rzemieślnicza Otwock, Urząd Patentowy RP, Muzeum Regionalne w Siedlcach, Archiwum Państwowe w Warszawie – Oddział w Otwocku, Grupa FB Białobrzegi i okolice, Grupa FB - Inicjatywa Białobrzegi, Grupa FB -  Łaskarzew na starej fotografii i inni.


Partnerzy medialni projektu:

Polskie Radio Dzieciom I Polskie Radio RDC

mapa MPZXXw_12-2022.jpg
MAZ_waw.jpg
  WARSZAWA  
   WARSZAWA  

W XX w. w samej Warszawie działało kilkadziesiąt wytwórni produkujących zabawki.  Dla uproszczenia, w dziale WARSZAWA, przedstawiamy firmy funkcjonujące na dawnym obszarze administracyjnym stolicy, niemające w adresach nazw dzisiejszych granicznych dzielnic miasta, takich jak: Wawer, Ursus, Rembertów.

MAZ_bialobrzegi.jpg
   BIAŁOBRZEGI   

Zakład Produkcji
Zabawek

w Białobrzegach

MAZ_spad.jpg
    WAWER    

Spółdzielnia Przemysłu Artystycznego i Dekoracyjnego SPAD

MAZ_kobylka.jpg
    KOBYŁKA    

Zakłady Przemysłowe RUCH

w Kobyłce

MAZ_ilza_edited.jpg
    IŁŻA    

Spółdzielnia Pracy Rękodzieła Ludowego CHAŁUPNIK

MAZ_woznicki.jpg
    SULEJÓWEK    

Stanisław

Woźnicki

ZABAWKARSTWO

MAZ_otwock.jpg
    OTWOCK    

Rzemieślnicza Spółdzielnia Pracy OTWOCK

MAZ_pionki.jpg
    PIONKI    

Zakłady Chemiczne PRONIT

w Pionkach

MAZ_siedlce mis.jpg
    SIEDLCE    

Spółdzielnia

Pracy MIŚ

w Siedlcach

MAZ_boboradosc.jpg
    RADOŚĆ    

Bobo-Radość

Włodzimierz

Bernard

MAZ_radomianka.jpg
    RADOM    

Spółdzielnia Pracy Wyrobów Zabawkarskich  RADOMIANKA

MAZ_siedlce pzg.jpg
    SIEDLCE    

Podlaskie Zakłady Wytwórcze

w Siedlcach

work in progres  blue.jpg
   JÓZEFÓW   

Spółdzielnia Rzemieślnicza

MARBELLA

 

work in progres  blue.jpg
   MIŃSK MAZ.   

Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

 

work in progres  blue.jpg
   KOZIENICE   

Kozienickie Zakłady Drzewne

Spółdzielnia Pracy

work in progres  blue.jpg
   URSUS   

Spółdzielnia Rzemieślnicza

URSUS

work in progres  blue.jpg
   LEGIONOWO   

Spółdzielnia

Rzemieślnicza

w Legionowie

 

work in progres  blue.jpg
   PYRY   

Pracownia Zabawek, Kazimierz i Ireneusz Sznage

 

work in progres  blue.jpg
   GRÓJEC   

Grójeckie Zakłady Przemysłu

Terenowego

 

work in progres  blue.jpg
   WAWER   

Pracownia

Galanterii Gumowej E.Ender

i K.Brzozowski

work in progres  blue.jpg
   GARWOLIN   

Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

 

work in progres  blue.jpg
   JATNE   

Przetwórstwo z Tworzyw Sztucznych ZABAWKARSTWO

Stanisław Kozierewicz

work in progres  blue.jpg
   ŁOMIANKI   

Zakład Doświadczalny Biura Studiów i Projektów Przemysłu Zabawkarskiego

work in progres  blue.jpg
   PRUSZKÓW   

Zakład

Tworzyw Sztucznych PLASTYK

work in progres  blue.jpg
   REMBERTÓW   

Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

work in progres  blue.jpg
   RADOM   

Wytwórnia

Zabawek

EMDE

work in progres  blue.jpg
   SULEJÓWEK   

Spółdzielnia Rzemieślnicza Wielobranżowa

work in progres  blue.jpg
   JEZIORNA   

Spółdzielnia

Inwalidów

im. H.Rutkowskiego

 

work in progres  blue.jpg
   ŁOMIANKI   

Warszawskie Zakłady Przemysłu Zabawkarskiego

w Łomiankach

work in progres  blue.jpg
   PRUSZKÓW   

Rzemieślnicza Spółdzielnia Wielobranżowa

DOMET

work in progres  blue.jpg
   MIŃSK MAZ.   

Fabryka Wyrobów Rzeźbiarsko-Tokarskich DRZEWODAR

work in progres  blue.jpg
   RADOM   

Chemiczna

Spółdzielnia Pracy

ŚWIT

 

work in progres  blue.jpg
   SULEJÓWEK   

Spółdzielnia

Pracy

PINOKIO

work in progres  blue.jpg
   PIASECZNO   

Spółdzielnia Rzemieślnicza

w Piasecznie

work in progres  blue.jpg
   MILANÓWEK   

Spółdzielnia Rzemieślnicza MILANÓWEK

MUZEUM DOMKÓW LALEK, GIER I ZABAWEK   muzeum@MuzeumDomkow.pl

bottom of page